هزینه یابی کیفیت COQ
کیفیت محصولات و خدمات به عنوان یکی از ارزش های محوری و کلیدی برای مشتریان در بسیاری از شرکت های جهان شناخته شده است و به عنوان یک عامل بسیار مهم برای دستیابی به رقابت پذیری معرفی گردیده است. برای انجام هرگونه فعالیتی در جهت بهبود کیفیت محصولات و خدمات می بایست هزینه های مرتبط با کیفیت را مد نظر قرار داد چرا که هدف از انجام برنامه های بهبود مستمر، برآورده ساختن نیازهای مشتری همراه با کمترین هزینه ممکن است و این اتفاق زمانی خواهد افتاد که هزینه های مورد نیاز برای دستیابی به کیفیت کاهش یابد. روش هزینه های کیفیت یکی از روش های سیستم مدیریت کیفیت است که با توجه به شرایط امروزه، ضرورتی بیش از پیش برای طرحریزی و اجرای مناسب آن به وجود آمده است. بسیاری از صاحبنظران کیفیت، معتقدند که ۲۵ تا ۴۰ درصد هزینه هر عملیات منجر به اتلافات می شود، که با اجرای سیستم COQ می توان این اتلاف ها را به حداقل رساند. در واقع هدف اصلی این سیستم، شناسایی، کاهش و حذف هزینه های ناشی از عدم کیفیت در مراحل مختلف زنجیره تولید یک محصول و یا ارائه یک خدمت می باشد.
پیاده سازی و اجرای سیستم هزینه یابی کیفیت میتواند منجر به موارد ذیل شود:
افزایش کیفیت محصولات و خدمات
بهبود فرآیندهای کاری
شناسایی و کاهش تلفات و دوباره کاری ها
کاهش هزینه های سازمان و بالطبع افزایش سود
و…
مفهوم هزینه های کیفیت برای اولین بار در سال ۱۹۵۱ به عنوان “هزینه کیفیت پایین” توسط جورن Juran معرفی شد، جورن هزینه های کیفیت را “مجموع هزینه هایی که اگر ارائه محصولات و خدمات با کیفیت باشد، حذف خواهد شد. در سال های بعد مدل های دیگر و تعاریفی دیگر از هزینه های کیفیت ارائه شد. برای هزینه های کیفیت ۵ مدل عمومی وجود دارد:
مدل P-A-F
یکی از کاربردی ترین مدل های سیستم مدیریت هزینه های کیفیت مدل PAF می باشد، این مدل، هزینه های ناشی از عدم کیفیت را در سه حوزه هزینه های پیشگیری، هزینه های ارزیابی و هزینه های شکست تقسیم بندی می نماید . البته هزینه های شکست نیز خود به دو حوزه شکست داخلی و خارجی تقسیم می گردد .
هزینه های پیشگیری Prevention
هزینه های ارزیابی Appraisal
هزینه های شکست Failure
– شکست داخلی (درون سازمانی)Internal failure
– شکست خارجی (برون سازمانی) External failure
هزینه های پیشگیری
هزینه های پیشگیری، هزینه هایی هستند که ما جهت اجرای اقدامات و به کار گیری برنامه هایی جهت جلوگیری از به وجود آمدن عدم انطباق ، صرف می کنیم. در مورد هزینه های پیشگیری می توان گفت که ما از طریق آن ها از بروز خطا جلوگیری می کنیم.
هزینه های پیشگیری در بردارنده کلیه هزینه های مرتبط با شناسایی، پیشگیری یا کاهش ریسک، بروز عدم انطباق یا عیب می باشند. همچنین هزینه های مربوط به اقدامات و فعالیت های پیشگیرانه در چارچوب سیستم تضمین کیفیت و هزینه های مربوط به طرح ریزی، آماده سازی، آموزش، طراحی و توسعه، نگهداری پیشگیرانه، ارزیابی، ممیزی سیستم و . . . از دیگر موارد هزینه های پیشگیری می باشند .
هزینه های ارزیابی
این هزینه ها صرف انجام اقداماتی برای حصول الزامات کیفی اعم از تصدیق و کنترل کیفیت در کلیه مراحل طراحی، خرید، تولید، حمل و توزیع و خدمات پس از فروش می گردد . از دیگر هزینه های ارزیابی می توان هزینه هایی از قبیل کالیبراسیون، آزمایش ها و انجام تست ها، ممیزی محصول و . . . را نام برد.
هزینه های شکست داخلی
هزینه هایی که قبل از تحویل کالا به مشتری به منظور تامین خواسته هایش صورت می گیرند را در رده هزینه های شکست داخلی قرار می گیرد . ضمنا هزینه هایی که در درون سازمان به علت غیر منطبق بودن و معیوب بودن قطعات و تولیدات در هر یک از مراحل طراحی، تولید و ارسال ایجاد می شوند و هزینه هایی از قبیل ضایعات ، دوباره کاری ها ، تست های مجدد ، بازرسی مجدد ، بهسازی و اصلاح ، زمان توقف ، اضافه کاری جهت رفع مشکلات ، اقدام اصلاحی و طراحی مجدد نیز هزینه های ناشی از شکست داخلی می باشند.
هزینه های شکست خارجی
هزینه هایی که پس از تحویل کالا و خدمات به مشتری به علت عدم انطباق یا معیوب بودن حاصل می گردند را هزینه های ناشی از شکست خارجی می نامند . این هزینه ها همچنین شامل هزینه های نقص و یا خطای تجهیزات، زمان تلف شده ، هزینه های دوره گارانتی، هزینه های اداری مرتبط با عیب و کاهش حسن نیت و اعتماد مشتری نیز می باشد.
مدل کراسبی
هزینه های انطباق و عدم انطباق
هزینه های پیشگیری و هزینه های ارزیابی هر دو به طور معمول بعنوان هزینه های انطباق نامیده می شوند ، هزینه های انطباق را می توان به عنوان هزینه انجام امور درست، در اولین بار، تعریف نمود . هزینه های شکست داخلی و هزینه های شکست خارجی به عنوان هزینه های عدم انطباق شناخته می شوند و عبارتند از هزینه ایجاد شده در نتیجه انجام نادرست کار در اولین مرتبه می باشد . متاسفانه در بیشتر شرکت ها، بخش عمده ای از هزینه های کیفیت شامل بازرسی های مجدد اشتباهات یا خطاها، دوباره کاری ها، تعمیرات، اتلافات، هزینه های دوران گارانتی و استرداد پول مشتری می باشند که همگی در محدوده هزینه های عدم انطباق قرار گیرند. توجه سازمان ها باید بر کاهش هزینه عدم انطباق و افزایش سرمایه گذاری بر روی هزینه انطباق متمرکز گردد.
مدل هزینه-فرصت
مدل هزینه-فرصت، هزینه فرصت های از دست رفته است که غیر قابل لمس می باشد. هزینه های نامشهود، هزینه هایی هستند که فقط می توان آن ها را تخمین زد و مقدار دقیقی برای آن ها نمیتوان متصور شد، مثل سودی که به علت از دست دادن مشتریان از دست می رود و یادرآمدی که به علت عدم انطباق با الزامات مشتریان کاهش یافته است. فرصت های از دست رفته میتواند ناشی از چند عامل باشد:
استفاده کمتر از ظرفیت های موجود
رسیدگی ناکافی به مواد و متریال
ارائه خدمات ضعیف.
مدل هزینه فرآیند
در این مدل سیستم هزینه های کیفیت به جای محصولات و خدمات بر فرآیند تولید محصولات و ارائه خدمات متمرکز شده است. منظور از هزینه فرآیند، مجموع هزینه های انطباق و عدم انطباق فرآیند با استانداردهای مورد نظر است. هزینه انطباق در واق همان هزینه های واقعی تولید محصولات یا خدمات اولیه برای فرآیندهای مشخص شده توسط استانداردهای مورد نیاز است، در حالی که هزینه عدم انطباق ، هزینه خرابی مربوط به فرآیند است که مطابق استاندارد مورد نظر اجرا نمیشود.
مدل ABC
سیستم ABC بیانگر تخصیص هزینه ها از منابع به فعالیت ها و از فعالیت ها به اهداف سازمان می باشد این سیستم از جمله سیستم های مدرن هزینه یابی محصولات و خدمات است که نیاز شرکت ها و سازمان ها در جهت محاسبه دقیق و صحیح بهای تمام شده محصول، بهبود کیفیت فرایند تولیدات، حذف فعالیت های اضافه و بی ارزش، شناسایی فعالیت های ارزشمند و محرک های هزینه و تعیین راهبردهای تجاری را برای واحد اقتصادی فراهم می سازد.
این سیستم به بررسی جزئیات هزینه های تولیدی می پردازد به عبارتی دیگر روش هزینه یابی برمبنای فعالیت به شناسایی و حذف فعالیت هایی می پردازیم که هزینه محصول را بالا می برند بدون آن که ارزش افزوده ای برای محصول ایجاد کند. هزینه ه ای بدون ارزش افزوده، هزینه آن گروه از فعالیت هایی است که می توان آن را حذف کرد بدون آن که در کیفیت عملکرد، خدمات یا ارزش آن کاهش ایجاد شود.